Beiträge zum Symposium

• Wiet wiet weg – la terra
  ×

  Wiet wiet weg – la terra

  Worüm dat geiht: Annemarie, en Fru ut Tirol, föhlt sik ehr Leven lang an de verkehrte Steed, föhlt sik nich tohuus mang den hogen Bargen. Bi en Reis na Sizilien markt se, dor kunn ehr Tohuus ween. Veretamora, Szilien, Sommer 2005 De junge Padre Antonio sleiht de olen Karkenböker op. He hett en Anfraag vun't Karkenamt in Palermo op den Disch kregen. En Doktorand will wat över verloren Kinner schrieven, un nu mött he un de Kollegen in de Böker wöhlen. Vör hunnert Johr güngen junge Arbeitslüüd vun Sizilien na Tirol – as Hölpers bi en groten Tunnelbuu. De mehrsten alleen, un torüch bleven Fru un Kinner. Johren later kemen se eerst torüch, enigen mit Geld in de Tasch, de annern nich. Enkelte vun de Mannslüüd aver, so warrt seggt, nehmen een oder ok twee vun de egen Kinner mit un verschenken se an Fruuns in Tirol. Tohuus weren se so un so verhungert. Antonio kann dat nich faten. Wat Minschen in Noot allens toweeg bringt ..., harr denn de Kark dor nich hölpen kunnt? In Veretamora schall ok so en Geschicht passeert ween. Na, mal sehn, of he wat rutfinnt. He bruukt nich lang. Al bi den Bookstaven "B" fallt em wat op. 2. August 1905           *Anna Borgez, 7. Kind v. Emilio u. Luisa Borgez 4. August 1905           Sophia Borgez 4.August 1905            Jolana Borgez Beide Naams ünner dat tweete Datum sünd dörchstreken, keen Krüüz dor achter, eenfach blots en Streek. Gediegen .... Padre Antonio röppt glieks bi't Amt in Palermo an un vertellt, wat he funnen hett. Stünnen later klingelt sien Kolleg Salvatore bi em dörch. "En gode Spoor, Antonio – in't Paznauntal hebbt se en Kind Sophia in't Karkenbook funnen, 1905 indragen, denn twee Johr oolt. Nu spring ik torüch an den Anfang un vertell vun den Dag, as Annemaries Grootmudder Sophia op de Welt kümmt: Veretamora, Sommer 1905 Dat is en hitten Sommerdag in en lütt Dörp, 50 Kilometers af vun Palermo, Sizilien. De Luft steiht still, un de Sünn brennt vun'n Heven as en glönigen Füerball – ohn' Barmen för de Minschen. Bi Luisa un Emilio Borgez schall dat sövte Kind boren warrn. Luisa löppt in de lütt Stuuv op un dal. Af un to blifft se stahn un höllt sik den Buuk. Liesen stöhnt se op, dat Kind will bald kamen. Denn sünd se negen – un se kriegt doch nu all tosamen nich noog to eten. Emilio is ünnerwegens un haalt de Hebamm ut 't Naverdörp. Luisa süüfzt. Wat schall blots warrn? Jüst den Dag is en vun de dree Zegen dootbleven, un bi de annern beiden warrt de Melk ok ümmer ringer. Gifft nix to freten, de Feller sünd bruun – vun de poor enkelten Bööm hebbt de Zegen al de ünnersten Blääd affreten. De Regen will nich fallen, dat Koorn is gornich eerst togang kamen. Allens verdröögt, as de ersten lütten Spieren ut den Grund kemen. Luisa föhlt ehr Tiet kamen un sett al mal Water op, twüschen twee Wehen. Wo blots Emilio blifft mit de Hebamm? De veer lütten Kinner speelt liesen buten in'n Schadden – de Naversfru Alana kickt af un to hen, dat hett se Luisa verspraken. De beiden Groten, Giuseppe un Emilia, sünd bi Padre Luciano un öövt Lesen un Schrieven mit em. De Döör geiht op – Rosanna Raia, de Hebamm, un Emilio kaamt rin. Rosanna maakt sik glieks an de Arbeit, breet en rein' Laken op dat Bett ut, leggt Handdöker torecht. Denn schickt se Emilio rut to'n Water halen un Tee kaken. Luisa warrt glieks ruhiger – se weet, Rosanna kennt ehr Liev un warrt ehr so hölpen as ümmer. Annerthalf Stünnen later is dat Kind op de Welt, en lütt gesunne Deern. Wedder en Deern, dat föffte al – un blots twee Jungs. Rosanna Raia deit ehr Arbeit, versorgt Mudder un Kind, heet en gode Woort för de junge Mudder, de sik nich so recht freuen kann. "Kumm, Luisa, uns' Herrgott warrt di hölpen, warrst sehn, nu laat den Kopp nich hangen, dien Kind bruukt di!" Denn geiht se, dat nächste Kind in Veretamora hett sik al anseggt för de nächsten Stünnen. Se gifft Emilio de Hand un schickt em rin na sien Fru. Luisa weent. "Emilio, wat maakt wi blots?" He stütt den Kopp in beide Hannen un gruvelt. Dat Baby in Luisas Arm fangt an un söcht un sluukt. "Bald warr ik keen Melk mehr hebben, Emilio – de Lütt warrt uns verhungern. Se mutt ok glieks döfft warrn. Emilio springt op. "Wi fraagt Padre Luciano, he warrt uns hölpen! He hölpt doch ümmer!" Foorts maakt he sik op den Weg un beed den olen Padre för düssen Avend in sien Huus. Padre Luciano vertellt vun Lüüd ut Tirol, de sik jüst in Palermo ophoolt. Se wöllt Arbeitslüüd för en groten Tunnelbuu anhüern. Villicht kann Emilio mit, un villicht … kann he twee vun de Kinner mitnehmen. Denn sünd dat dree Eters weniger an'n Disch. Un villicht weer dat goot, wenn Emilio alleen torüchkamen kunn, wenn he noog Geld verdeent hett. Dat gifft doch wiss Lüüd in Tirol, de keen egen Kinner kriegen köönt ... Lang snackt se miteenanner, de Padre un de Öllern. Eerst as de glönig Sünn ünnergahn is, warrt dat beslaten: Emilio will sik an'n övernächsten Dag op den Weg na Palermo maken, sien Packelaasch glieks mitnehmen – un en Handwagen mit twee vun de Kinner ... Blifft nöch een Dag un regeln allens. Padre Luciano will en Schrieven för em opsetten, womit he sik verdingen kann. De Padre snackt de beiden goot to, gifft sien Segen för Huus, Veeh un Kinner, döfft ok glieks dat nieboren Kind op den Namen Anna. "Uns leve Herrgott is bi jem all, Emilio un Luisa, glöövt fast dor an!" Dat Hapen is Emilio in't Gesicht schreven, as he den Padre na de Huusdöör bringt. "Ik dank Ju vun Harten, Padre Luciano, villich warrt nu allens goot!" De Padre antert nich un geiht ielig, mit lange Schreed, den Weg hendal, torüch na sien Huus. Luisa liggt lang un weent, dat Baby an ehr Siet. As Emilio rinkümmt, dreiht se sik na de Wand. "Wenn du geihst, Emilio, denn nimm Sophia un Jolana mit, de beiden Lütten. Dat Baby laat mi." Emilio strakelt ehr den Rüch. "Du, villicht köönt wi se torüchhalen, en Dag, villicht ..." "Gah, Emilio, gah!" Se winkt em na, dat Baby op den Arm, de groten Kinner üm sik, de mit dat lütt Gespann en Stück mitloopt. Blots Giuseppe, de Öllst – jüst is he twölf wurrn, reckt sik un drückt Luisa de Hand. "madre," flustert he. Ehr Tranen loopt. Dortwüschen liggt nu de ganze Geschicht, de immer noch wassen deit un noch lang nich ferdig is. Ik vertell op de een Siet – schuuv aver op de anner Siet ok mal lyrische Passagen un Märken-Situatschonen in. Dat gifft en italiensche Postkoort, de Sophia vun ehr Mudder kriggt, de speelt en Rull un ok de Postbaad, de de Koort bringen deit: Cara figlia, penso a te ogni giorno e piangio. Non ti dimenticherò mai, finché vivrò. Un baccio tua madre Luisa dat heet: Mien leves Kind, ik denk jedeen Dag an di un ween. Ik warr di nie un nümmer vergeten, solang as ik leven do. En Söten dien Mudder Luisa Un dat gifft en Gedicht, dat Sophia schrifft, as se sülven al verheiradt is un en Dochter hett: Wiet wiet weg – la terra  Tohuus dat Föhlen in mi dat Lengen na mien Land dat Söken na mien Sünn mien Sünn de woanners is mien Land dat en anner is mien Huus dat woanners steiht föhlen un doch nich weten tohuus dat Lengen in mi An den Dag vun Sophias Dood hebbt wi en Märken-Szeen: Tirol, Paznauntal Fröhjohr 1978 Annemarie sitt an dat Bett vun ehr Grootmudder Sophia: De Fröhjorssünn maalt hellgüllen Kringeln op de Bettdeek. En Kringel fallt in dat halfvulle Waterglas. Helle Warms, buten vör dat Finster tustert en lütt Spree „Mien Omi, weetst du dat noch, wat du mi verspraken hest?“ „Ik weet dat, ja, ik weet …“ „Omi, ik vertell di de Geschicht vun den Vagel mit dat infroren Hart, schall ik?“ „Ja, mien Deern, vertell – ik höör di to, ik bün blots so mööd.“ De Vagel flöög un flöög, Dag un Nacht. Sien Hart weer warm un geev em Knööv. He flöög knapp ünner de Wulken, dormit he sehn kunn, wo he weer un wo wiet he noch flegen müss. He günn sik keen Roh, blots af un an lannt he för en Ogenblick, drünk en Slapp Water, freet en Worm un steek den Kopp för korte Tiet twüschen de Flünken. Denn weer de Knööv wedder dor – un ok de Kraasch – un he flöög wieder, an de Küst lang, denn keem de Stevel. Nu ahn he, dat duer nich mehr lang. Op eenmal sehg he dat Dörp ünner sik, de Sünn schien, dat Land weer flach, de Olivenbööm griesgröön. Do lann he op dat Dack vun en lütt Huus un wüss he weer ankamen. Vör Freud fladder he mit de Flünken un slööp in un drööm. „Mien leve leve Deern – so en schöne Geschicht. Is dat mien Geschicht, segg mi dat, is dat mien?“ „Ja, Omi, dat is dien Geschicht, ganz alleen dien.“ „So schön is dat, ik bün nu ankamen. Ankamen. Tohuus.“  Un sluten much ik mit en poor Gedanken vun Luisa, mit de allens anfüng, un de sik trööst, dat ehr Kinner dat goot gahn mag. Ok hier hebbt wi dat Bild vun den Vagel. Later, in’n Heven, denn warrt se mi bemöten, mag ween, se kaamt as twee lütte Vageln, de in dat Licht dor baven utseht, as harrn se gollen Flünken. Se warrt üm mi rümflegen un sik op mien Hand setten. Se hebbt mi söcht, lang – so lang hebbt se mi söcht – man se hebbt mi funnen un se sünd nich böös mit mi. Se hebbt en Leven vull Leev un Frieheit, vull Sünnenschien un Freud achter sik, veel, veel beter as mien Leven. Un dorüm weer dat goot so. Ja, dat weer goot so.

  Schließen